Oι ρίζες του παραμυθιού

Oι ρίζες του παραμυθιού

Little Red Riding Hood, by Carl Offterdinger

Ένα σημαντικό ερώτημα, που προέκυψε από την επιστημονική μελέτη του παραμυθιού, ήταν αυτό που αφορούσε τη γέννησή του. Γύρω απ’ αυτό κατά καιρούς διατυπώθηκαν πολλές θεωρίες.

                             

• Η μυθολογική θεωρία:

Η πρώτη θεωρία εκφράστηκε από τους αδερφούς Γκριμ, οι οποίοι την εξέθεσαν στο δεύτερο τόμο της διάσημης συλλογής τους με λαϊκά παραμύθια που είχαν συλλέξει από την προφορική παράδοση, με τον τίτλο “Kinder und Haus- märchen” (1815). Οι δυο Γερμανοί φιλόλογοι διατύπωσαν την άποψη ότι τα παραμύθια, αν και νεότερα από τους μύθους και τα επικά τραγούδια, προέρχονταν από έναν κοινό χώρο, την κοιτίδα του ινδοευρωπαϊκού πολιτισμού και ότι από εκεί μετακινήθηκαν μαζί με τα ινδοευρωπαϊκά φύλα. Βασική ιδέα των Γκριμ ήταν, ότι τα παραμύθια ήταν κατάλοιπα αρχαίων μύθων, άρα ήταν έργο όχι μόνο της φαντασίας, αλλά αποδεικτικό στοιχείο μεγάλης ιστορικής αξίας. Την άποψή τους αυτή επανέλαβαν με μεγαλύτερη έμφαση στον τόμο των παρατηρήσεων που εξέδωσαν για τα δικά τους παραμύθια το 1856.

Στην αρχή, η θεωρία έγινε σεβαστή και υποστηρίχθηκε και από άλλους μελετητές, όπως ο Μαξ Μίλερ, ο Τζορτζ Κοξ, ο Άντζελο ντε Γκουμπερνάτις, κ.ά. Η μυθολογική θεωρία ξεπεράστηκε όμως πολύ γρήγορα και αντικρούστηκε από άλλες.

Hansel and Gretel,by Carl Offterdinger

                                                                    

• Η ινδική θεωρία:

                                                         
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1859, εμφανίστηκε η ινδική θεωρία, η οποία διατυπώθηκε από τον Γερμανό φιλόλογο και σανσκριτολόγο Τέοντορ Μπένφαϊ στη μακροσκελή εισαγωγή της γερμανικής μετάφρασης (1959) της Πανταστάντρα, της παλαιότερης ινδικής συλλογής παραμυθιών. Σύμφωνα με τον Μπένφαϊ, οι μύθοι προέρχονται από τη Δύση και κυρίως από τους ελληνικούς μύθους του Αισώπου, σε αντίθεση με τα παραμύθια που προέρχονται από την Ινδία και μάλιστα από την ινδουϊστική και βουδιστική της παράδοση.

Πολλά από αυτά τα παραμύθια διαδόθηκαν πριν από τον 10° αιώνα μέσω της προφορικής παράδοσης προς τη βόρεια Ασία και προς τη Δύση. Άλλα παραμύθια, κυρίως μετά τον 10° αιώνα, διαδόθηκαν στην Ευρώπη μέσα από μια μακριά σειρά διαδοχικών μεταφράσεων (με έντονη την ισλαμική επίδραση), κυρίως μέσω του Βυζαντίου, της Ιταλίας και της Ισπανίας. Σύμφωνα πάντα με τον Μπένφαϊ, κάποια άλλα παραμύθια με βουδιστική έμπνευση διαδόθηκαν από την Ινδία στην Κίνα και το Θιβέτ και από εκεί, μέσω των Μογγόλων, έφθασαν στην Ευρώπη.

Πολύ σύντομα η θεωρία ξεπεράστηκε, αφού αποδείχτηκε ότι η Ινδία ήταν μια από τις κυριότερες πηγές δημιουργίας των παραμυθιών, δεν ήταν όμως η μοναδική.

• Η πολυγενετική ή ανθρωπολογική θεωρία:
  

 

Το 1873 οι Άγγλοι ανθρωπολόγοι Έντουαρντ Τέιλορ και Άντριου Λανγκ, επηρεασμένοι από την θεωρία της εξέλιξης των ειδών του Δαρβίνου, διατύπωσαν μια καινούργια θεωρία. Σύμφωνα μ’ αυτή, η καταγωγή των παραμυθιών θα έπρεπε να αναζητηθεί στη διανοητικότητα και στις ψυχικές δυνάμεις του πρωτόγονου ανθρώπου, ο οποίος έβλεπε τη φύση, τον ήλιο, τους ανέμους, κ.ά., σαν όντα με ψυχή. Η συγκεκριμένη θεωρία, που δεχόταν την ομοιότητα του ψυχικού και πνευματικού κόσμου όλων των πρωτόγονων ανθρώπων, θεωρούσε δυνατή την παράλληλη δημιουργία παρόμοιων βασικών διηγήσεων σε εντελώς διαφορετικά σημεία του πλανήτη.

• Η ιστορικογεωγραφική θεωρία:

Ο Φιλανδός λαογράφος και φιλόλογος Άντι Άαρνε, που όπως ανέφερα δημοσίευσε ένα διεθνή κατάλογο των λαϊκών διηγήσεων το 1910, διατύπωσε μια καινούρια θεωρία με τον επίσης Φιλανδό Κάαρλε Κρον. Οι δυο επιστήμονες υποστήριξαν, ότι ένα παραμύθι σε μια χώρα μεταδίδεται από γενιά σε γενιά με ένα σταθερό τρόπο, χωρίς σημαντικές διαφοροποιήσεις. Όταν όμως μεταδίδεται σε κάποια άλλη χώρα, αλλάζει και προσαρμόζεται στο νέο πολιτιστικό περιβάλλον.

• Η συμβολιστική θεωρία:

Η διανοητικότητα και ο κόσμος των πρωτόγονων ανθρώπων υποδεικνύουν στα θέματα των παραμυθιών τα τελευταία ίχνη αρχαίων μύθων. Ο Άρνολντ Κουρ Βαν Γένεπ συνέδεσε τα παραμύθια με αρχαίους τοτεμικούς μύθους και σχετικές τελετές. Ο Χανς Νάουμαν υποστήριξε, ότι υπάρχουν ίχνη στοιχείων σχετικών με την πίστη στην επιστροφή των νεκρών στη γη. Τέλος, ο Σέντλιβ μελετώντας τα παραμύθια του Σαρλ Περό διατύπωσε την άποψη, ότι προέρχονται από παλιές τελετουργίες των εποχών του έτους και της μύησης.

• Η ψυχαναλυτική θεωρία:

Μια άλλη, τέλος, θεωρία, τις βάσεις της οποίας έθεσε ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόιντ, υποστηρίζει την καταγωγή του παραμυθιού από το όνειρο. Η θεωρία αυτή, αν και δεν κατάφερε να δώσει μια ικανοποιητική απάντηση στην προέλευση των παραμυθιών, κατάφερε να προσφέρει μια νέα διάσταση στη μελέτη τους.

 

πηγή: http://www.yeskid.gr